Klantcase: efficiënte patiëntenzorg bij Antoni van Leeuwenhoek

In deze klantcase bespreken we Antoni van Leeuwenhoek, het in kanker gespecialiseerde ziekenhuis en onderzoeksinstituut. 

3D printen is niet meer weg te denken in de zorg voor de oncologie-patiënten van het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis. Met de modellen en boor- en zaagmallen kunnen chirurgen ingrepen beter plannen en uitvoeren. Ze kunnen risico’s van een ingreep uitleggen aan de patiënt. En als het nodig is, worden de Formlabs SLA-printers gebruikt om mallen te printen voor het maken van prothesen. Dat scheelt tijd, bezoeken aan het ziekenhuis en levert een betere pasvorm.

Chirurgen van het Antoni van Leeuwenhoek doen vier tot vijf prostaatoperaties in de week. Tegenwoordig allemaal met de Da Vinci robot. De chirurg zit in een hoek van de OK, kijkt naar het beeldscherm met daarop het 3D beeld van de buikholte van de patiënt en stuurt met een joystick de robot aan. Nauwkeuriger dan met de hand mogelijk is.

Dikwijls heeft de chirurg een 3D geprint model van de prostaat met de tumor bij de hand. Hierop is de locatie van de tumor in de prostaat zichtbaar. Dankzij zo‘n model kan de chirurg de uitkomst van de prostaatresectie vooraf beter inschatten. “En het is fijn als hij een fysiek model bij de hand heeft tijdens de operatie”, zegt Maarten van Alphen, klinisch technoloog. Omdat de chirurg in een hoek van de operatiekamer zit, hoeft het model niet steriel te zijn. Maarten van Alphen werkt net als Robert van Veen, toegepast natuurkundige, als post-doc onderzoeker bij het ziekenhuis. Beide zijn oprichter van het Verwelius 3D Lab.

Toename van toepassingen

Het 3D printen van fysieke modellen is slechts een van de vele toepassingen waarvoor het Verwelius 3D Lab de Formlabs SLA-printers inzet. Vijf jaar geleden heeft het in oncologiebehandeling gespecialiseerde ziekenhuis het 3D Lab geopend. In de begintijd ging het met name om het in beeld brengen en plannen van resecties (correcties) van gedeelten van de onderkaak. Hierbij werd toen ook een 3D model van de onderkaak geprint. Maarten van Alphen: “Als je de titanium platen kunt voorbuigen op een model, kun je veel werk vooraf doen en zorg je dat dit niet op de OK hoeft te gebeuren.” Inmiddels is het werkgebied van het 3D Lab verbreed.

Hoofd- en hals chirurgie maakt er gebruik van, net als urologie, thoraxchirurgie en radiotherapie. In het 3D Lab werken daarnaast voortdurend zes, zeven studenten Klinische Technologie van de universiteiten Twente en Delft. Ook zij gebruiken de 3D printers voor hun onderzoeken. Er lopen 7 onderzoekslijnen en 14 projecten.

Snelheid door in huis te 3D printen

De tijdwinst die het ziekenhuis boekt door in huis te printen, is belangrijk, leggen Maarten van Alphen en Robert van Veen uit. “Hierdoor kunnen we een model dezelfde dag aan de arts geven. De tijdwinst die het ziekenhuis boekt door in huis te printen, is belangrijk, leggen Maarten van Alphen en Robert van Veen uit. “Hierdoor kunnen we een model dezelfde dag aan de arts geven. We doen ook veel research naar genavigeerd zagen, dan is het handig als je snel een mock-up kunt printen met prototypes van de zaagmal."

Voor de studenten die aan onderzoeken werken om de behandelingsmethoden te verbeteren, is snelheid helemaal belangrijk. “Soms zijn ze maar tien weken hier. Twee weken op een externe leverancier wachten duurt te lang, afgezien van de rompslomp met bestelformulieren. Nu 3D printen ze hun model en kunnen dat vaak nog dezelfde dag aanpassen als het nodig is.”

Het Verwelius 3D Lab van het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis gebruikt hiervoor drie low force stereolithografie printers van Formlabs: naast twee Form 3B printers ook een Form 3BL, met een extra groot bouwvolume. Dit grote formaat is nodig voor de productie van mallen, waarmee via enkele tussenstappen aangezichts- prothesen worden gemaakt. Soms moeten de chirurgen bij een patiënt een oog uitnemen, af en toe met zelfs een deel van het gezicht; soms amputeren ze oren.

Vroeger werden de prothesen voor deze patiënten volledig met de hand gemaakt. Alleen al het maken van de vorm die nodig is voor verloren was gieten, kon tot wel 12 uur duren. Bovendien moest de patiënt meerdere keren naar het ziekenhuis komen.

Maarten van Alphen: “Nu scannen we het gezonde deel, spiegelen dit naar de andere zijde en daarmee hebben we binnen een half uur het 3D model voor de mal klaar.” Voor de patiënt betekent dit minder vaak naar het ziekenhuis gaan en de siliconenprothese heeft een betere pasvorm dankzij de optische scan en de geprinte mal.